Bilgi güvenliği ve havacılık sektörü regülasyonları

Sivil havacılık hızla gelişiyor. Güvenlik konusu hava taşımacılığında çok hassas bir kavram. Sivil havacılık, yolcu ve yük taşımacılığına yönelik birbirine bağımlı faaliyetlerin ve birimlerin oluşturduğu sistemlerdir. Havayolu ulaştırma sektörü; havayolu işletmeciliği, hava seyrüsefer ve hava trafik kontrol hizmetleri, yer ve ikram hizmetleri, eğitim, bakım ve ilgili yapılar ve diğer havacılık faaliyetleri ile bütün bu faaliyetlerin uluslararası kurallara göre koordinasyonunu ve denetimini kapsar. Havacılık sektöründe yoğun yazılım ve teknoloji kullanımı nedeniyle siber güvenlik riskleri artıyor. Havacılık ve güvenlik denilince akla ilk gelmesi gereken mevzuatlardan biri de Tokyo Sözleşmedir.

Uçaklarda İşlenen Suçlar ve Diğer Bazı Eylemlere İlişkin Sözleşme ( Tokyo Sözleşmesi 1963)

Sözleşmenin Kapsamı

MADDE 1

1) Bu Sözleşme,

a) Ceza Kanunlarını ihlâl eden suçlara;

b) Bir suç teşkil etsin veya etmesin, uçağın veya içindeki çalışanların veya malların güvenliğini Tehlikeye düşürebilecek veya düşüren, uçak içindeki düzen ve disiplini bozanfiillere; uygulanır.

2) III. bölüm hükümleri saklı kalmak suretiyle, bu Sözleşme, Akit Devletlerden birinde tescil edilmiş bir Uçaktaki bir şahıs tarafından, uçuş halinde veya açık deniz yüzeyinde veya herhangi bir Devletin ülkesi dışındaki bir bölge yüzeyinde işlenen suçlar veya tamamlanan fiillere uygulanır.

3) Bu Sözleşmenin amaçları bakımından, bir uçak motor gücünün kalkış maksadıyla kullanılmaya başlamasından inişin son bulduğu ana kadar uçuş halinde sayılır.

4) Bu Sözleşme askerî amaçlarla ve gümrük veya polis hizmetlerinde kullanılan uçaklara uygulanmaz.

MADDE 2

Dördüncü madde hükümlerini haleldar etmemek ve uçağın veya içindeki şahısların veya malların Güvenliğinin icapları saklı kalmak şartıyla, işbu Sözleşmenin hiçbir hükmü, siyasi mahiyetteki veya ırk veya din ayırımı üzerine müesses ceza kanunlarına aykırı suçlar halinde herhangi bir tedbir alınmasına yetki verir veya işlem yapılmasını gerektirir bir anlamda yorumlanamaz.

BÖLÜM

II

Kaza Yetkisi

MADDE 3

1) Uçağın tescilli bulunduğu Devlet, uçak içinde işlenen, suçlarda ve ika edilen fiillerde kaza yetkisini haizdir.

2) Her Akit Devlet, tescil eden Devlet sıfatıyla, sicilinde kayıtlı uçaklarda işlenen suçlarda kaza hakkını kullanmak maksadıyla, yetkisini tesis sadedinde gerekli tedbirleri alır.

3) İşbu Sözleşme, millî kanunlar uyarınca kullanılan hiçbir cezaî kaza yetkisini ortadan kaldırmaz.

MADDE 4

Uçağın sicilinde kayıtlı bulunmadığı bir Akit Devlet uçakta, işlenen bir suç dolayısıyla ceza yetkisini Kullanmak maksadıyla, uçuş halindeki bir uçağa aşağıdaki haller dışında müdahalede bulunamaz.

a) Bu suçun neticeleri anılan Devletin ülkesinde hasıl olmuş ise;

b) Bu suç anılan Devletin bir uyruğu tarafından veya o Devlet uyruğuna karşı veya o Devletle daimî ikametgahı bulunan bir şahıs tarafından veya ona karşı işlenmişse;

c) Bu suç anılan Devletin güvenliğini tehlikeye düşürüyorsa;

d) Bu suç anılan Devlette yürürlükte olup uçakların uçuşu veya manevrasına müteallik kural veya Nizamların bir ihlâli mahiyetinde ise;

e) Çok taraflı bir milletlerarası anlaşma gereğince anılan Devlete düşen bir yükümlülüğü yerine getirmek için bu yetkinin kullanılması gerekliyse,

BÖLÜM

III

Uçak Kaptanını n Yetkileri

MADDE 5

I) Bu bölümdeki hükümler, tescil eden Devletin hava sahasında veya açık deniz üzerinde ya da hiçbir Devlet ülkesine ait olmayan bir bölge üzerinde uçan bir uçak içindeki bir şahıs tarafından işlenen veya tamamlanan veya işlenmek veya tamamlanmak üzere olan suçlar ve fiillere tatbik edilemez. Son kalkış noktası veya planlanan müteakip iniş noktasını tescil eden Devletten başka bir Devlet ülkesinde olması, veya uçağın, aynı şahıs içinde bulunduğu halde müteakip merhale olarak tescil eden devletten başka bir Devlet hava sahasında uçması halleri hariçtir. 2 inci maddenin 3 üncü paragrafı hükümleri saklı kalmak şartıyla, işbu bölümdeki anlamda bir uçak, bindirme ve yükleme tamamlandıktan sonra, bütün dış kapılarının kapanmasından itibaren, indirme ve boşaltma maksadıyla bu kapılardan birinin açılması anına kadar uçuş halinde kabul edilir. Mecburi iniş halinde, uçak içinde vuku bulan suçlar ve fiiller muvacehesinde, bir Devletin yetkili makamı uçağın ve içindeki şahıs ve malların sorumluluğunu üzerine alıncaya kadar işbu bölüm hükümleri cari olmaya devam eder.

MADDE 6

1) Uçak kaptanı, uçak içindeki bir şahsın, 1 inci maddenin 1 inci paragrafında öngörülen bir suç veya fiili işlediği veya tamamladığı veya işlemek veya tamamlamak üzere olduğu yolunda muhik bir kanaate sahip olması halinde, bu şahsa karşı, zorlama tedbirleri dahil olmak üzere, aşağıdaki maksatlar için gerekli, makul tedbirleri alabilir:

a) Uçağın veya malların güvenliğinin teminini,

b) Uçak içindeki şahısların veya malların güvenliğini teminini,

c) Anılan şahsın yetkili makamlara teslim edilmesini veya işbu bölüm hükümler uyarınca uçaktan indirilmesini temin.

2) Uçağın kaptanı, almak hakkına sahip bulunduğu zorlama tedbirlerini tatbik etmemek şartıyla, yolcuların yardımını isteyebilir veya onlara bu yolda müsaade verebilir. Bu müsaade olmadan da mürettebattan herhangi bir üye veya yolculardan herhangi biri, uçağın veya içindeki şahısların veya malların güvenliğini temin için derhal alınması gerektiğine haklı nedenlerle her türlü makul önleyici tedbiri alabilir.

MADDE 7

1) 6'ncı madde hükümleri uyarınca bir şahıs hakkında alınmış olan zorlama tedbirlerinin uygulanması uçağın indiği herhangi bir noktada sona erer. Aşağıdaki durumlar hariçtir:

a) Bu nokta akit olmayan bir Devletin ülkesinde ise ve bu Devletin yetkili makamları gibi şahsın indirilmesine müsaade etmiyorlarsa veya zorlama tedbirleri bu şahssın 6 ncı maddesinin 1. (c), paragrafı uyarınca yetkili makamlara teslimi maksadıyla alınmamışsa;

b) Uçak mecburî iniş yapmış ve uçağın kaptanı ilgi li şahsı yetkili makamlara teslim edebilmek imkânına sahip değilse;

c) İlgili şahıs zorlama tedbirleri altında bu noktadan öteye götürülmesine rıza gösterirse.

2) Uçağın kaptanı en kısa müddet zarfında ve mümkünse, içinde 6 ncı madde hükümleri uyarınca zor lama tedbirine tabi tutulmuş bir şahısla birlikte uçağın iniş yapacağı Devlet ülkesine inmeden önce, anılan Devlet yetkili makamlarını, uçakta zorlama tedbiri uygulanan bir şahsın bulunduğundan ve bu tedbirin nedenlerinden haberdar etmek zorundadır.

MADDE 8

1) Uçak kaptanı, 6 ncı maddenin 1 inci paragrafının a) veya b) fıkraları bakımından gerekli gördüğü takdirde, 1 inci b) paragrafında öngörülen bir fiili işlediğine veya işlemek üzere olduğuna, makul nedenlerle inandığı bir şahsı, uçağın iniş yaptığı herhangi bir devlet ülkesinde uçaktan indirebilir.

2) Uçak kaptanı, bu madde uyarınca, ülkesinde herhangi bir şahsı uçaktan indirdiği devletin yetkili makamlarına, bu indirme olayı ve nedenleri hakkında rapor verir.

MADDE 9

1) Uçak kaptanı, uçağın içinde, uçağın tescil edildiği Devletin ceza kanunlarına göre ciddi bir suç teşkil ettiği kanaatinde olduğu bir fiili ika ettiğine makul nedenlerle inandığı herhangi bir şahsı, uçağın ülkesine indiği, herhangi bir Akit Devletin yetkili makamlarına teslim edebilir.

2) Uçak kaptanı, en kısa süre içinde ve mümkünse, bir önceki paragraf hükümleri uyarınca teslim etmek niyetinde olduğu şahıs uçakta bulunduğu halde bir Akit Devletin ülkesine iniş yapmadan önce o devletin yetkili makamlarına, bu şahsı teslim etmek niye tini ve bunun nedenlerini bildirir.

3) Uçak kaptanı, bu madde hükümleri gereğince sanığın teslim edildiği yetkili makamlara, uçağı tescil eden Devletin kanunlarına uygun olarak sahip bulunduğu delil ve bilgileri verir.

MADDE 10

İşbu sözleşmeye uygun olarak anılan tedbirler dolayısıyla ne uçak kaptanı, diğer herhangi bir mürettebat, herhangi bir yolcu, uçağın sahibi veya işleticisi, ne de uçuşun adına yapılmış olduğu şahıs, hakkında bu tedbirlerin alındığı şahsın maruz kaldığı muamelelerle ilgili herhangi bir kovuşturmada sorumlu tutulamaz.

BÖLÜM

IV

Uçuşun Kanun Dışı Yollarla Ele Geçirilmesi

MADDE 11

1) Kanunsuz şekilde şiddet veya şiddete başvurma tehdidiyle uçaktaki bir şahıs, uçuş halindeki bir uçağın faaliyetini engellediği kontrolünü ele geçirdi ği veya kontrolü altına aldığı veya böyle bir fiili tamamlamak üzere olduğu takdirde, Akit Devletler, uçağın kontrolünü meşru kaptanına geri vermek veya onun, uçağı kontrole devam etmesini sağlamak için bütün uygun tedbirleri alırlar.

2) Bir önceki paragrafta öngörülen durumlarda, uçağın iniş yaptığı Akit Devlet, yolcularının ve mürettebatın, mümkün olur olmaz yollarına devam etmelerine müsaade verir ve uçağı ve yükünü meşru sahiplerine iade eder.

BÖLÜM

V

Devletlerin Yetkileri ve Yükümlülükleri

MADDE 12

Herhangi bir Akit Devlet, diğer bir Akit Devletin sicilinde kayıtlı bir uçağın kaptanının, herhangi bir şahsı 8 inci maddenin 1 inci paragrafı uyarınca uçaktan indirmesine müsaade etmek zorundadır.

MADDE 13

1) Herhangi bir Akit Devlet, uçak kaptanının 9 uncu maddesinin 1 inci paragrafı uyarınca teslim ettiği herhangi bir şahsı teslim almak zorundadır.

2) Herhangi bir Akit Devlet, şartların gereği olarak gördüğü takdirde, teslim aldığı veya 11 inci maddenin 1 inci paragrafında öngörülen bir fiili işlediğinden şüphelenilen bir şahsı gözaltına alır veya muhafazası için gerekli diğer tedbirleri yerine getirir. Gözaltına alma ve diğer tedbirler, o Devletin kanunları uyarınca olur; fakat, sadece ceza yargılaması veya iade işlemlerinin başlatılmasını mümkün kılmak için gerekli makul bir süre boyunca devam edebilir.

3) Önceki paragraf uyarınca gözaltına alınan bir şahsın, vatandaşı olduğu Devletin en yakınındaki ilgili temsilcisiyle derhal irtibat kurmasına yardımcı olunur.

4) 9 uncu maddenin 1 inci paragrafı hükümleri uyarınca bir şahsın teslim edildiği veya bir uçağın, 11 inci maddenin I inci paragrafında öngörülen bir fiilin işlenmesinden sonra ülkesine inmiş olduğu herhangi bir Akit Devlet, derhal olay hakkında bir hazırlık soruşturması yapar.

5) Bir Devlet, bu madde uyarınca bir şahsı gözaltına alınca, uçağın tescil edildiği Devlete, gözaltına alınan şahsın uyruğu bulunduğu Devlete ve gerekli görüyorsa, diğer ilgili Devletlere, o şahsın gözaltına alındığı ve gözaltına alınmasını gerektiren şartları derhal bildirir. Bu maddenin 4’üncü paragrafında öngörülen hazırlık soruşturmasını yapan Devlet, bulgularını, anılan Devletlere derhal bildirir ve kaza yetkisini kullanmak niyetinde olup olmadığını belirtir.

MADDE 14

1) Herhangi bir şahıs, 8 inci maddenin 1 inci paragrafı uyarınca uçaktan indirilen ve 9 uncu maddenin 1 inci paragrafı uyarınca teslim edildiği veya 11 inci maddenin 1 inci paragrafında öngörülen bir fiili ika ettikten sonra uçaktan indiği zaman, yolculuğuna devam etmek istemez veya devam etmezse ve iniş yapılan Devlet, eğer söz konusu kişi kendi uyruğunda değilse veya daimî ikametgâhı kendi ülkesinde bulunmuyorsa o kişiyi uyruğunda olduğu veya daimî ikametgâhının bulunduğu Devletin ülkesine veya hava yolculuğuna başlamış olduğu Devletin ülkesine geri gönderebilir.

2) Ne uçaktan indirme, ne teslim, ne 13 üncü maddenin 2 inci paragrafında öngörülen gözaltına alma ve diğer tedbirler, ne de söz konusu şahsın geri gönderilmesi, şahısların giriş ve kabulüne ilişkin kanunlar bakımından ilgili Akit Devletin ülkesine kabul edilme şeklinde telâkki olunmayacak ve işbu Sözleşmedeki hiçbir hüküm, bir Akit Devletin şahısların kendi ülkesinden çıkarılmasına ilişkin kanunlarını etkilemeyecektir.

MADDE 15

1) 14’üncü madde hükümleri saklı kalmak şartıyla, 8 inci maddenin 1 inci paragrafı uyarınca uçaktan indirilen ve 9 uncu maddenin 1 inci paragrafı uyarınca teslim edilen veya 11 inci maddenin 1 inci paragrafında öngörülen bir fiili ika ettikten sonra uçaktan inen ve yolculuğuna devam etmek isteyen herhangi bir şahıs, iniş yapılan Devletin kanunlarına göre iade işlemi veya ceza kovuşturması bakımından orada kalması gerekli olmadıkça, mümkün olur olmaz istediği istikamete gitmekte serbesttir.

2) Ülkeye giriş ve kabule, suçluların iadesine ve ülkeden çıkarılmaya ilişkin kanun hükümleri saklı kalmak şartıyla. Ülkesinde 8 inci maddenin 1 inci paragrafı uyarınca uçaktan indirilmiş veya 9 uncu maddenin 1 inci paragrafı uyarınca teslim edilmiş veya 11 inci maddenin 1 inci paragrafında öngörülen bir fiili ika ettiğinden şüphelen ilen ve uçaktan inmiş olan bir şahıs hakkında bir akit Devlet, onun muhafazası ve güvenliği için benzer durumlarda kendi uyruklarına tatbik olunandan farklı bir muamele tatbik etmeyecektir.

BÖLÜM

VI

Diğer Hükümler

MADDE 16

1) Bir Akit Devlette tescil edilmiş bir uçakta işlenen suçlar, suçluların iadesi bakımından, sadece işlendikleri yerde değil, aynı zamanda uçağı tescil eden Devletin ülkesinde de işlenmiş gibi muameleye tâbi tutulurlar.

2) Önceki paragrafın hükümleri saklı kalmak şartıyla, bu Sözleşmenin hiçbir hükmü, suçlunun iadesi yükümlülüğünü doğurduğu şekilde telâkki edilemez.

MADDE 17

Akit Devletler, işlenen bir suç dolayısıyla kovuşturma veya tutuklama için herhangi bir tedbir alırlarken veya başka bir şekilde kaza yetkilerini kullanırlarken, hava seyrüseferinin güvenliği ve diğer menfaatleri bakımından gereken dikkati gösterecekler ve uçağın, yolcuların, mürettebatın veya yükün gereksiz olarak gecikmesini önleyecek şekilde hareket edeceklerdir.

MADDE 18

Akit Devletler, hiçbir Devlette tescil edilmemiş uçaklar işleten müşterek hava ulaştırma işletmeleri veya milletlerarası işletme teşekkülleri kurarlar, duruma göre, aralarından birini, bu sözleşmenin amaçları bakımından tescil eden Devlet sayılmak üzere tayin edecekler ve bunu Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtına bildireceklerdir. Bu teşkilâtda bu hususu, bu Sözleşmeye taraf olan bütün devletlere duyuracaktır.

BÖLÜM

VII

Nihai Hükümler

MADDE 19

İşbu Sözleşme, 21 inci madde hükümleri gereğince yürürlüğe gireceği tarihe kadar, Birleşmiş milletlerin veya ihtisas teşekküllerinden birinin o tarihte üyesi bulunan herhangi bir devlet adına imzalanmaya açık tutulacaktır.

MADDE 20

1) İşbu Sözleşme, imzalayan devletlerin anayasa usullerine uygun olarak onaylanacaktır.

2) Onay belgele ri Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtına tevdi edilecektir.

MADDE 21

1) İşbu Sözleşme on iki imzalayan Devletin onay belgelerini tevdi ve on ikinci onay belgesinin tevdiinden sonraki doksanıncı günde bu Devletler arasında yürürlüğe girecektir. Bundan sonra onaylanan her Devlet bakımından Sözleşme, onay belgesinin tevdiinden sonraki doksanıncı günde yürürlüğe girecektir.

2)İşbu Sözleşme yürürlüğe girdiğinde Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtı tarafından Birleşmiş Milletler Genel Sekreteri nezdinde tescil ettirilecektir.

MADDE 22

1) İşbu Sözleşme yürürlüğe girdikten sonra. Birleşmiş Milletler veya İhtisas Teşekküllerinden birinin üyesi bulunan herhangi bir Devletin katılmasına açık olacaktır.

2)Bir Devletin katılması, katılma belgesini Milletler arası Sivil Havacılık Teşkilâtına tevdi etmesi ile ve katılma keyfiyeti belgenin tevdi tarihinden sonraki doksanıncı günde hüküm ifade edecektir.

MADDE 23

1) Akit Devletlerden herhangi biri Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtına bir ihbarda bulunmak suretiyle bu Sözleşmeyi feshedebilir.

2)İşbu fesih keyfiyeti Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtı tarafından çekilme ihbarının alınmasından 6 ay sonra hüküm ifade edecektir.

MADDE 24

1) İki veya daha fazla Akit Devlet arasında bu Sözleşmenin yorumlanması veya uygulanması hususunda ortaya çıkan anlaşmazlık müzakere yolu ile halledilemez ise, taraflardan birinin talebi üzerine, hakeme sunulacaktır. Tahkim talebi tarihinden itibaren 6 ay içinde taraflardan herhangi biri anlaşmazlığı Divan Statüsüne uygu n olarak yapılacak bir müracaatla, Milletlerarası Adalet Divanına götürebilir.

2) Her Devlet, bu Sözleşmeyi imzalarken veya onaylarken veya Sözleşmeye katılırken bir önceki paragrafla kendisini bağlı saymadığını beyan edebilir. Böyle bir ihtirazı kayıt ileri sürmüş olan herhangi bir Akit Devlete karşı diğer Akit Devletler önceki paragrafla bağlı sayılmayacaklardır.

3) Önceki paragraf uyarınca bir ihtirazı kayıt ileri süren Akit Devlet, Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtına bildirmek suretiyle her zaman için bu kaydı geri alabilir.

MADDE 25

Bu Sözleşmeye 24’üncü madde hükümleri dışında, herhangi bir ihtirazı kayıt ileri sürülemez.

MADDE 26

Milletlerarası Sivil Havacılık Teşkilâtı, aşağıdaki hususları Birleşmiş Milletlerin veya İhtisas Teşekküllerinde herhangi birinin üyesi bulunan bütün Devletlere bildirecektir:

a) Sözleşmeye konan her imzayı ve tarihini,

b) Tevdi olunan her onay veya katılma belgesini ve tarihini,

c) Bu Sözleşmenin, 21 inci maddesinin 1 inci paragrafı hükümleri uyarınca yürürlüğe giriş tarihini,

d) Her çekilme ihbarının alınışını ve tarihini,

e) 24’üncü madde hükümlerine göre yapılan her beyan veya ihbarın alınışını ve tarihini.